Gepubliceerd op 09 april 2019
Bij de pensioenfondsen zien ze elke dag dat de verhoging van de pensioenleeftijd leidt tot problemen voor met name mensen met zware beroepen. Bij PMT, het pensioenfonds voor de kleinmetaal, is het aantal arbeidsongeschikte oudere werknemers verdubbeld sinds de pensioenleeftijd is verhoogd. Bij dat fonds zijn onder meer de loodgieters, fietsenmakers en installatiebedrijven aangesloten.
Cijfers geven aan dat de verhoging van de pensioenleeftijd desastreus uitpakt voor laag opgeleide werknemers in zware beroepen. Wat klopt er niet in het systeem?
Bouwvakkers, verplegers en loodgieters krijgen minder pensioen dan gemiddeld en gaan aantoonbaar eerder dood. Iedereen voelt aan dat dit niet klopt, maar er gebeurt vooralsnog niets. Bij de pensioenfondsen zien ze elke dag dat de verhoging van de pensioenleeftijd leidt tot problemen voor met name mensen met zware beroepen. Bij PMT, het pensioenfonds voor de kleinmetaal, is het aantal arbeidsongeschikte oudere werknemers verdubbeld sinds de pensioenleeftijd is verhoogd. Bij dat fonds zijn onder meer de loodgieters, fietsenmakers en installatiebedrijven aangesloten. Bpf Bouw, het pensioenfonds voor de bouwsector zegt dat het aantal 60- plussers dat arbeidsongeschikt raakt, de afgelopen jaren met 15 procent per jaar stijgt. ,,Allemaal bij de mensen op de bouwplaats. Bij het kantoorpersoneel zie je die toename niet", zegt David van As van Bpf Bouw. Ook PFZW, het pensioenfonds van de zorg, ziet dat oudere werknemers het niet redden. ,,Van de 60-plussers zit 19 procent in de WIA, de regeling voorr arbeidsongeschikten", zegt de woordvoerder. En het aantal 60-plussers dat nog actief is in de zorg, neemt fors toe. Dus de instroom in de WIA zal ook flink toenemen, verwacht het pensioenfonds. Wat de situatie extra schrijnend maakt, is dat mensen in zware beroepen over het algemeen minder verdienen dan hogeropgeleiden. De laatsten kunnen in hun werkzame leven vaker sparen en daardoor eerder met pensioen. Lageropgeleiden genieten dat voordeel niet; zij moeten doorgaan 'tot het gaatje'. Hoogopgeleiden hebben nog een voordeel: zij beginnen later met werken omdat ze langer hebben gestudeerd. En een laatste 'oneerlijkheid': lageropgeleiden sterven eerder, waardoor ze minder lang pensioen uit de collectieve pot krijgen. Dat geld gaat naar de langer levende hoogopgeleiden. Het komt er dus op nee1 dat laagopgeleiden ook nog eens meebetalen aan het pensioen van hogeropgeleiden.
Knel zitten
Mensen met een zwakke sociaaleconomische posi tie, een lage opleiding en laag loon zijn de pineut, waarschuwt Johan Mackenbach, hoogleraar e hoofd Maatschappelijke Gezondheidzorg bij Erasmus MC. ,,Lageropgeleiden zitten knel. Ze halen nu al niet altijd gezond hun pensioen. En die achterstand gaan ze niet inhalen, want voor hen stijgt de gezonde levensverwachting niet sneller dan voor hoogopgeleiden." Dat heeft diverse oorzaken, zegt Mackenbach. ,,Roken verklaart 20 procent van de lagere levensverwachting. Er wordt minder gerookt, maar de afname is bij hogeropgeleiden groter dan bij lageropgeleiden. Daarnaast hebben lageropgeleiden vaak lagere lonen. Dat leidt tot armoedestress. Ze sporten ook minder, hebben vaker overgewicht en vaak slechtere arbeidsomstandigheden. Zolang de gezondheidsverschillen zo groot zijn, moet je serieus overwegen om mensen met een lage opleiding eerder met pensioen te laten gaan." Voorlopig zal de situatie voor lageropgeleiden alleen maar slechter worden, denkt Mackenbach. ,,Het is niet onmogelijk om lageropgeleiden gezonder te laten leven, maar het duurt erg lang. Daar staat een termijn van zeker twintig jaar voor." De vakbonden eisen dat er een goede regeling komt om mensen met zware beroepen eerder met pensioen te laten gaan. Het probleem is dat bonden, werkgevers, wetenschappers en politiek er maar niet in slagen aan te geven wat een zwaar beroep is. ,,Dit is geen onoplosbare discussie", vindt Mackenbach. ,,Verhoog de pensioenleeftijd minder snel, dan maak je het probleem al minder. En durf nou eens knopen door te hakken over wat een zwaar beroep is. Kijk naar de instroomcijfers van de WIA, bijvoorbeeld. Het is geen perfect systeem, maar beter dan wat we nu hebben."
Vroeg pensioen
Een groep deskundigen pleitte vorige week voor een vroegpensioen voor mensen met zware beroepen. Met fiscale voordelen moet het mogelijk worden gemaakt deze mensen wat extra te laten sparen, zodat ze eerder met pensioen kunnen. Gertjan Beens, voorzitter van de NV AB, de beroepsvereniging van bedrijfsartsen vindt een vroegpensioen voor zware beroepen helemaal geen goed idee. ,,Daarmee span je het paard achter de wagen. Je haalt de prikkel weg om zwaar werk aan te pakken." Beens pleit ervoor om zwaar werk minder zwaar te maken. Dat biedt een structurele oplossing. ,,Mensen kunnen tot op hoge leeftijd prestaties leveren. Maar dat zware werk houd je niet vol. Ik werk ook voor een installatiebedrijf. Daar zie je dat ouderen het volhouden, omdat jongere werknemers het zware werk doen. Dan weet je dat die jongeren ook versleten zijn als ze ouder worden." En zo blijft het probleem bestaan, vreest Beens. ,,Werkgevers doen nu veel aan reïntegratie, maar de nadruk moet liggen op preventie."
Bron: AD, 09-04-2019